Afbeelding 14 en 15 – Show me your Music: partituren van Zsa Zsa Linnemann, grafisch- en
mediaontwerper, n.a.v. Andy Moor en Yannis Kyriakides, ‘Katsaros’
Wie?
Het Amsterdamse Splendor is opgericht door vijftig bevriende topmusici uit alle muziekgenres. Over zichzelf zegt Splendor dat het een ontmoetingsplek is, een club, een werkplek, een muzikaal laboratorium en nog veel meer. Dat ‘meer’ blijkt uit de eerste ontmoeting die ik er geënsceneerd had onder de noemer ‘Show me Your Music’, tussen een aantal grafische, multimediale ontwerpers, en componist David Dramm. Voor mij was dit het eerste voorbeeld van een vorm die een tussenruimte zou kunnen aannemen en hoe onderzoek eruit kan zien. Om te weten te komen hoe ontwerpers zouden omgaan met avant-gardemuziek had ik Dramm, wiens sterke voorkeur voor grafisch ontwerp en beeldende kunst mij bekend was, gevraagd een playlist te maken. Naar aanleiding hiervan zouden de ontwerpers een partituur of een visualisatie maken, die ik vervolgens deelde met de betreffende componisten. De ontwerpers en componisten bleken elkaar verassend goed te verstaan en te inspireren. Deze opleveringen zijn allemaal beschikbaar gesteld op mijn blog (afb. 14, 15, 16). Tijdens een lezing zette Dramm in heldere bewoordingen uiteen wat visuele kunsten voor hem betekenen en hoe die zich verhouden tot zijn composities.
Interessant is in dit verband dat Splendor de programmering verzorgt voor het radioprogramma Het Weeshuis van de Nederlandse muziek, dat door de VPRO live vanuit Splendor op Radio 4 wordt uitgezonden. In een van de uitzendingen werden onder leiding van Dramm de partituren van drie componisten bestudeerd, waarvan er twee een niet-conventionele notatie hebben. (afb. 18 en http://studiozenz.nl/master/vpro-weeshuis-van-de-nederlandse-muziek-iv-presentatie-david-dramm/)
Voor het verslag en de partituren verwijs ik graag naar mijn blog met het artikel dat ik voor de masterstudie Design schreef: http://studiozenz.nl/master/studentenlezing-david-dramm-show-me-your-music/
Afbeelding 17 – ‘Show me your Music’ in Splendor.
Afbeelding 18 – Het Weeshuis van de Nederlandse muziek, waarin de bijzondere partituren van
Willem Breuker, Rob Dubois en Louis Andriessen onder de loep worden genomen.
Tussenruimtes zijn te bedenken in alle vormen en maten. Ook onderwijs zie ik als een zeer geschikte tussenruimte, waar kennis gedeeld wordt. Op het Minerva in Groningen gaf ik voor de off course-module ‘Muziek/geluid en visualisatie’ een lezing en zag ik hoe de studenten grafische vormgeving zich aanvankelijk geen raad wisten, omdat ze een vastomlijnd kader misten. Na heel veel ploeteren kwamen ze echter tot werkstukken die hen na het inleveren van de opdracht tot verder experiment hebben aangezet. http://studiozenz.nl/master/e-mail-nav-lezing-minerva/
Het symposium Grafisch en Muziek voor Stichting Print in Zwolle was opnieuw een kans voor Stretching the Disciplines. Het is belangrijk te onderzoeken wat de relaties en mogelijkheden voor uitwisseling tussen avant-gardemuziek en beeld kunnen zijn. In plaats van een lezing te geven ontwierp ik daarom een directe interactie met het publiek, dat voornamelijk uit grafisch ontwerpers bestond. Het publiek componeerde als het ware met gekleurde borden, waar componist, slagwerker en geluidskunstenaar Gert-Jan Prins op reageerde met zijn noise. Ik zag daarbij het beeld voor me – een soort mozaïek – van stadionpubliek dat op die manier vlagt, maar samen ook grootschalige afbeeldingen vormt (afb. 19-22).
Deze aanpak heeft de potentie tot een serie uit te groeien; binnen de avant-gardemuziekstromingen zijn genoeg musici en uitvoerders met een eigen gedachtegoed en stijl te vinden, en er zijn net zoveel mogelijkheden om met beeld te experimenteren.
Voor de Willem de Kooning Academie in Rotterdam ontwerp ik samen met hoofddocent grafische vormgeving Gabrielle Marks een onderwijsprogramma voor haar studenten, in de vorm van een pressure cooker die een week duurt en die in november dit jaar van start gaat. Het idee is om verschillende vormen van samenwerking tussen componisten en musici de revue te laten passeren, zoals het maken van partituren. Daarbij komen de visuele belangstelling en de didactische vaardigheden van componist David Dramm opnieuw van pas, evenals die van Yannis Kyriakides, wiens partituren (afb. 23) klinkende voorbeelden zijn van de manier waarop grafische vormgeving een meerwaarde kan verlenen aan de muziekbeleving en een compositie op een hoger plan kan brengen. Maar ik wil ook de impact van grafisch ontwerp op avant-gardemuziek laten zien aan de hand van de spectaculaire verpakkingen van het Rotterdamse label The Player, waarbij de drager en de verpakking soms met elkaar versmelten.
Wanneer je wil onderzoeken kun je maar beter bij het begin beginnen en zijn onderwijsprogramma’s voor de Rietveld, Willem de Kooning en het Minerva per definitie goede voorbeelden van tussenruimtes, vooral als je bedenkt dat muziek vaak de helft van het ontwerp is. Er kunnen veel facetten van muziek aan de orde komen, zoals compositie, montage, timing, en de betekenisvolle relatie tussen beeld en geluid. De HKU (Hilversum) staat met zijn Sound Design-programma zeker op mijn verlanglijstje en ik zie niet in waarom CMD-studenten (Communicatie, Media en Design) verstoken zouden moeten blijven van experiment of innovatieve mogelijkheden.
Net zoals BNO-ontwerpers zich op conferenties laten informeren over het maken van infographics, zich massaal laten bijscholen over internetontwerp en cursussen doen over het effectieve gebruik van sociale media, zouden ze ook kunnen deelnemen aan Stretching the Media. Juist omdat het ontwerpers zijn, kunnen ze een meerwaarde betekenen voor de inhoud van de tussenruimten, waar de website er een van is.
Het zijn voorbeelden van samenwerkingen waarvan de meerwaarde eruit bestaat dat voor de vertegenwoordigers van beide disciplines geldt dat ze ‘hun vleugels kunnen uitslaan’.
Pascal Haakmat is een programmeur van contentmanagementsystemen waarmee ik in het verleden al eerder heb samengewerkt bij technisch complexe projecten. Wij voelen elkaar blindelings aan en ik zou voor deze website graag opnieuw een beroep willen doen op Pascals vaardigheden en expertise.
In de Kunstkapel in Amsterdam (bij het Beatrixpark) vonden onder auspiciën van de stichting CLOUD de afgelopen jaren diverse evenementen plaats op het grensvlak van audiovisuele kunst en vormgeving enerzijds, en noise-muziek en geluidsexperimenten anderzijds. Het is de bedoeling dat stichting CLOUD in 2017 en de jaren daarna een vaste huurder wordt van de Kunstkapel, zodat er vaker (gedacht wordt aan om de twee weken) avonden kunnen worden georganiseerd waarop de diverse aspecten van de kruisbestuiving tussen beide disciplines verder kunnen worden uitgediept. Onder meer Joost Rekveld, Gert-Jan Prins, Justin Benett en het Amerikaans/Wit-Russische kunstenaarsduo Evelina Domnitch en Dmitri Gelfand behoren tot de mensen met wie stichting CLOUD regelmatig samenwerkt (afb. 24).
Afbeelding 24 – CLOUD in de Kunstkapel: Noise is een manier om kunst die prettige hoekigheid te geven
die het tegenwoordig te vaak ontbeert. Het is een wereld vol kansen, en naar mijn overtuiging een rijke
voedingsbodem ook voor ontwerp.
Zie ook: http://studiozenz.nl/master/gert-jan-de-kunstkapel/