Der Gelbe Klang, het wereldberoemde stuk dat Kandinsky voor theater schreef tussen 1909 en 1914 gebaseerd op ‘color-tone dramas’. Kandinsky streefde een synthetische esthetiek na, gebaseerd op een synthetische relatie tussen geluid, kleur, vorm en licht. Zijn schilderkunst was gebaseerd op een muzikale benadering, want kunst moest de respectievelijke ‘innerlijke geluiden’ representeren. In The Monumental Theater moest kunst naast elkaar getoond worden om contrasten te maken. (1-1=2), in plaats van hun effecten bij elkaar op te tellen door herhaling van bewegingen (1+1=2).2 Kandinsky schreef meerdere stukken, zoals the Green Sound, Black and White, and Violet, gebaseerd op deze theorie.
‘The Yellow Sound is a one-act opera without dialogue or conventional plot, divided into six “pictures.” A child in white and an adult performer in black represent life and death; other figures are costumed in single colors, including five “intensely yellow giants (as large as possible)” and “vague red creatures, somewhat suggesting birds….’
Kandinsky heeft Der Gelbe Klang nooit in uitvoering kunnen aanschouwen. Samen met zijn Blauwe Ruiter-collega’s zoals Franz Marc, August Macke, and Alfred Kubin, werkte hij er vol overgave aan en er was een productie gepland in München. WOI heeft deze uitvoering verijdeld.1
Het valt moeilijk te voorspellen of Kandinsky blij geweest zou zijn met het resultaat en hoe het publiek gereageerd zou hebben.2 Het publiek bleek destijds ook niet klaar te zijn voor de werken van Schönberg, waar Kandinsky een grote verwantschap mee voelde. Beiden waren van mening dat wat Kandinsky deed met kleur en handeling Schönberg hetzelfde nastreefde met zijn Glücklige Hand… …. Ze spraken in een briefwisseling van ‘dissonanten’ in zowel de actuele schilderkunst als de muzikale compositie.3
De wereldpremière van het stuk vindt in 1972 plaats in Museum Guggenheim. De originele partituur gecomponeerd door Thomas de Hartmann en geschreven door Gunther Schulle is verloren gegaan. Sindsdien zijn er drie verschillende partituren geschreven in drie verschillende landen:
American productie gebaseerd op de orginele partituur
French productie – gebaseerd op de partituur van Anton Webern
Russian production – gebaseerd op de partituur van Alfred Schnittke
In 1982 schreef muziekcriticus John Rockwell in de New York Times:
The trouble with this Yellow Sound, for all its worthiness as art-historical research, is that it lacks the juice of true theater. Munich before World War I pulsed with the excitement of youth; they didn’t call it Jugendstil for nothing. For all the brilliance of the colors on the Marymount Manhattan stage, this Yellow Sound remained distant and pale.
Wat ik in relatie met mijn onderzoeksvraag interessant vind, is juist deze laatste quote. Het staaft mijn aanname dat er begin 20e eeuw eigenlijk al een breuk ontstond ten aanzien van de modern klassieke muziek. De verwantschap met Schönberg is niet toevallig. Beiden spraken over dissonanten. Het 12 tonensysteem is een aanzet tot verdere theoretisering van de modern klassieke muziek/eigentijdse muziek waarmee het de voeling met het grote publiek verloren lijkt te gaan.
Link naar de orginele tekst Der Gelbe Klang: dkm-001_1964_24_11_a_010_d
Voor meer informatie over de samenwerking tussen Kandinsky en Schönberg verwijs ik verderop in mijn blog: http://studiozenz.nl/master/arnold-schonberg-en-wassily-kandinsky/
Deze hieronder is gecomponeerd door Frank Zappa.
bronnen:
1. https://en.wikipedia.org/wiki/The_Yellow_Sound
2. Frans Evers, The Academy of the Senses, ArtSience Interfaculty Press
3. http://resantiquae.nl/ernst-bloch/muziek-en-kunst