Conversation – Confrontation Pieces: ontwerpend onderzoeken met eigentijdse muziek

Met Conversation – Confrontation Pieces heb ik een ontwerpend onderzoek voor ogen dat zich richt naar de wisselwerking en raakvlakken tussen visuele kunsten en wat samengevat moderne klassieke muziek genoemd kan worden.

Globaal wordt hiermee klassieke muziek vanaf begin 19e eeuw bedoeld, variërend van laat romantische muziek tot eigentijdse klassieke muziek (1975 tot nu). Net zoals in de beeldende kunst heeft de klassieke muziek een enorme ontwikkeling doorgemaakt en buitelen de stromingen over elkaar heen. Tot begin twintigste eeuw lijken er veel paralellen te lopen tussen klassieke muziek en beeldende kunst en rond het begin van de twintigste eeuw vinden deze twee disciplines elkaar van tijd tot tijd in samenwerkingen. Der Gelbe Klang (1909) van Schönberg en Kandinsky is hier een treffend voorbeeld van. Daarna lijken de disciplines elkaar echter elkaar weer meer en meer uit het oog te verliezen. De toenemende theoretisering van de moderne twintigste-eeuwse westerse klassieke muziek¹ is voor een niet-ingewijde luisteraar vaak te ontoegankelijk en het lijkt zich nauwelijks te lenen voor een samenwerking met bijvoorbeeld grafisch ontwerpers. Naar ik aanneem gaan er meer bezoekers naar tentoonstellingen van Malevich, Ducamp, De Stijl, abstractexpressionische en colorfield-schilders, landart- en conceptuele kunst of hedendaagse kunstenaars als Marlene Dumas dan naar dat ze concerten beluisteren van Stockhausen, Schönberg, Boulez of Webern of hedendaagse muziek.

Waar de beeldende kunst zich traditioneel vaker weet te vinden in het experiment en daarin de eigentijdse muziek opzoekt lijken multimediale ontwerper zich door de bank heen genomen vooral te bedienen van lichte muziek zoals popmuziek, house of vaak speciaal ervoor gecomponeerde filmmuziek. Gezien het feit dat veel ontwerpers erop getraind zijn om de boodschap zo te verpakken dat deze zo toegankelijk mogelijk is voor de doelgroep of het grote publiek ligt naar mijn idee niet alleen een verarming van de muzikale beleving op de loer, maar is er ook sprake van gemiste kansen. De gebruikte muziek wordt vaak illustratief ingezet om het beeld muzikaal ‘luister bij te zetten’. Bij een bezoek van de wereldexpo in Milaan, waarin ontwerp zich in alle vormen toonde heb ik geen een manifestatie weten te ontdekken waarbij sprake was van een extra laag waarmee het een spanningsveld, confrontatie, verband of een nieuwe vorm opzoekt.
Opvallend is daarbij dat dit in de wereld van de dans traditioneel veel meer onderzocht wordt en tot interessante resultaten leidt waarbij ik me nog goed weet te herinneren dat ik ademloos naar Lines van Krisztina du Châtel zat te kijken als ware het dat ik verdween in Cathedra van Barnett Newman: Veertig minuten lang één pasje, een beetje verschuivend in de ruimte met muziek van Philip Glass en twintig minuten zonder muziek – dan hoor je alleen de voeten van de dansers. Het was een museaal stuk.²  Zulk een gelaagdheid zou ik het ontwerp toewensen.

Conversation – Confrontation Pieces zou graag hedendaagse (klassieke) muziek willen ontsluiten voor de ontwerppraktijk met een verrijking voor de visuele communicatie als ultiem doel.

De methode die ik voor dit onderzoek wil  aanwenden is om dmv ontwerpiteraties nieuwe informatie te openen. Om betrokkenen te bevragen lijkt het handig om digitale (en fysieke?) tools aan te bieden waarmee informatie vergaard en opgeslagen kan worden. In gesprek met Deanna heb ik besproken om het onderzoek in beginsel uit de volgende stappen te laten bestaan:
1. In het kader van een Cultural Probe wordt er een database aangeboden om informatie op te slaan.
2. Er worden events ontworpen om kunstenaars, ontwerpers, musici en componisten te bevragen. Het is mijn intentie daar een ’tussenruimte’ voor te ontwerpen.
3. In deze ruimte zullen visuele en kunstenaars en musici een bijdrage kunnen leveren dmv een interactief project of samenwerking. Het idee is dat het resultaat een derde laag wordt en deze wordt opgeslagen in de database.
4. De participanten zal worden gevraagd wat ze nodig hebben om een bijdrage te kunnen leveren. (b.v. cultural probe)
5. Zelf een grafische toepassing ontwerpen als partituur

Gezien het feit dat de masteropleiding Design van de Willem de Kooning geen expert in huis heeft op het gebied van moderne klassieke muziek moet deze elders gezocht worden.

De Interfaculteit ArtScience, opgericht in 1989 door Frans Evers en Dick Raaijmakers, verzorgt een interdisciplinaire bachelor- en masteropleiding die onderzoek uit nieuwsgierigheid stimuleert als grondhouding bij het maken van kunst. Daarin stimuleren ze ondermeer het onderzoek naar de rol van muziek/geluid en visuele kunst, zij is namelijk ingebed in zowel de Koninklijke Academie van Beeldende Kunsten als het Koninklijk Conservatorium in Den Haag, maar werkt ook nauw samen met de Academy for Creative and Performing Arts en de masteropleiding Media Technology van de Universiteit Leiden.

In het kader van het onderzoek waarin ik op zoek ben naar de relatie tussen visuele kunsten en muziek- en/of geluidskunst met name in het gebied van eigentijdse muziek, zou ik Taco Stolk, (kunstenaar en directeur) willen vragen om een begeleidende rol te spelen, eventueel lijkt Edwin van de Heiden (geluidskunstenaar) daarvoor als goede tweede in aanmerking te komen.

Bevragen
Wat vind je van de samenwerking tussen de visuele kunsten en audiokunsten?
Vind je dat geluid of muziek een meerwaarde biedt aan het ontwerp?
Wat kan die meerwaarde zijn?
Heb je het idee dat er – afgezien van de wat traditionele samenwerking theater, dans en film – ook andere samenwerkingen plaats vinden tussen kunstenaars en musici?

Zsa Zsa Linnemann

1. http://nl.wikipedia.org/wiki/Klassieke_muziek_uit_de_20e_eeuw
2. http://www.kdechatel.com/krisztina-de-chatel/choreografieen/lines/